Polska Turka: Silezya

Silezya bolgesi ile ilgili ilk yazimda, kisa bir tarih, genel bilgi, toplu tasima ve turizm ile ilgili bildiklerimi sizlerle paylasiyorum. Aslinda yazacak cok sey var ama parca parca sizleri yormadan bolgeyi en ince ayrintisina kadar sizlere anlatmaya calisacagim. Iste ilk bolum

Silezya veya ingilizce Silesia, veya polonyaca Śląsk, veya almanca Schlesian. Aslinda bu yazimda size su an benim de ikamet ettigim Silezya Voyvodaligi hakkinda bilgi verecegim. Fakat burasi hakkinda konusmadan once orta avrupa tarihinde onemli bir yer tasiyan silezya bolgesi hakkinda tarihi ve cografi bilgi vermezsek olmaz.
Silezya neredeyse 1000 yili askin belirli bir cografyada bilinen bir bolge. Ilk basta Bohemianlar ve Piast (polonya) hanedanligi altinda ismi zikredilmeye baslanan Silezya bolgesi bir sure Polonyali Duklerin hakimiyeti altinda kaldiktan sonra Avusturya Kralligi hakimiyetine girmis daha sonra bolgenin en cok gelistigi donem olan Prusya (Almanya) hakimiyeti altina girmistir. Ta ki Almanlarin 2. Dunya Savasini kaybedip sovyet ordusunun bolgeye girmesine kadar Almanlarin elinde olan bu bolgenin suan buyuk bir kismi Polonyada. Cek Cumhuriyetindeki en kayda deger sehri Ostrava dir. Polonya sinirlari icinde suan 3 ayri cografi bolge yonetimi tarihi Silezya bolgesini olusturmaktadir. Bunlar Alcak Silezya, Yuksek Silezya ve arada kalan Opolskie bolgesidir. Alcak ve yuksek denmesinin nedeni Wroclaw in baskenti oldugu Alcak Silezyanin daha duzluk ve alcakta olmasi, guneyde kalan ve daglik bolgeye yakin olan Yuksek Silezyanin daha yuksekte olmasidir. Bu 3 voyvodaligin haricinde Bolgenin kuzeydogusuna denk gelen Lubusz Voyvodoligini da Silezya bolgesine dahil oldugunu soyleyebiliriz.
Bolgenin genel olarak en buyuk ve en kalabalik sehri Wrocław(almanca Breslau) dir. Ostrava, Katowice ve Gliwice bu sehri takip eder. Alman hakimiyetinde oldugundan bolgenin buyuk kismi 2.Dunya Savasindan fazla yara almadan atlatmis. Komur madenlerinin cok ama cok onem tasidigi bu bolge hem Almanlar icin, hem Sovyetler icin cok onemli bir yer haline gelmis. Mimari acidan bircok sehrinde hem Alman mimarisini hem Sovyet mimarisinin kokusunu rahatlikla alabilirsiniz.
Bolgenin yakin tarihi ile ilgili ilginc bir anektot 1921 de 1. Dunya Savasindan sonra yapilan plesibit oylamasidir. Oylama Silezya sehirlerinde yapilmis ve amaci topraklarin Prusyadami yoksa Polonyadami kalmasina karar vermek icindi. Genele bakildiginda %60 lik kisim Almanyada kalmayi tercih etti. Bu da bize bolgede cidden Alman nufusu oldugunu gosteriyor. 1945 te bu alman nufus Almanyaya yollanmis, buradan gelen insanlarda Almanyanin batisinda Fransa sinirina yakin bir sehire yerlesmislerdir. Bu bolgeyi tercih etmelerinin nedeni ise komur maden kaynaklarinin bu bolgede varolmasindan kaynaklandigi belirtilir.

Asil konumuza donecek olursak. Silezya Voyvodaligi Polonyanin en zengin ve canli bolgelerinden biri oldugunuz soyleyebiliriz. Tabi bunun en buyuk nedeni kuskusuz komur madenleri. Ulke enerji kaynaklarinin cok buyuk kismi bu bolgeden elde ediliyor. Bu bolgenin bir diger karakteristik ozelligi gelismis sehirlerinin birbirine cok yakin olmasi. Metrobusle bir durak gecer gibi sehir degistiriyorsunuz. Sehirlerin bu hayli birbirine yakin olmasi yetkilileri bir takim sosyal ve idari olarak birlik organizasyonlari olusturmaya sevk etmis. Górnośląski Związek Metropolitalny yani Silezya Metropolitan Birligi, en kayda deger olusumlardan biri. 2007 yilinda olusturulan bu birlik birbirine komsu endustriyel sehirlerin birlikte masaya oturup,sakinlerine ortak hizmetler ve birbirlerine destek vaadettikleri bir olusum.

Toplu Ulasim

Silezyada ulasim diyince akla ilk KZK GOP geliyor. Silezya Metropolitan Birliginin IETT si olan KZK GOP yaklasik irili ufakli 30 farkli sehirde faaliyet gosteriyor. Ciddi bir toplu tasima aglari bulunmakta. Belli basli hizmet verdikleri sehirler ise baskent Katowice, Chorzów, Ruda Śląska, Zabrze, Sosnowiec, Gliwice, Bytom, Myslowice... Tramway ve otobus olarak toplu tasima hizmeti veren firma elektronik bilet uygulamasina gecis asamasinda. Cihazlar ve otomatlar monte edilmesine ragmen hala tam olarak elektronik bilet sisteminin devreye nezaman girecegi belli degil. Yetkililer en az bir yil daha surer diyorlar. Ayrica ana duraklarda aracin varis suresini gosteren elektronik levhalar da monte edilmis durumda fakat henuz aktif degiller. Fakat her durakta araclarin sure tablosunu bulabilirsiniz ve buyuk oranda araclar dakik calisiyor. Suan sadece kagit biletler kullaniliyor. Otobuslerin buyuk kismi modern ve klimali. Cogu Solaris markasinda. Fakat tramway envanterleri bir hayli eski. Yine de sehirlere ayri bir atmosfer kattiklari icin ben seviyorum. Ayni seyi sehirde yasayanlarin dusundugunu pek zannetmiyorum yalniz. Otobuslerin durak, guzergah ve surelerini bulabileceginiz websayfasi iste burada.

Toplu ulasimda bir diger onemli rol ise tabiki demiryollari. Silezya Polonya'nin en komplike demiryolu agina Chorzów Batory, Ruda Ślaska istasyonlarina baktiginizda cok uzun yillar el degmemis oldugunu goreceksiniz. Pasli direkler, uzerinde ot bitmis cati, holiganlarin grafitileriyle suslenmis duvarlar. Her nekadar eski de dursa bu sehirlere bir karakter kattigi da tartisilamaz. Demiryollarinda Silezyanin lokal bir sirketi var. Bu da Koleje Śląskie. Tamami Silezya Voyvodaligina ait olan firma bir bakima bir devlet kurulusu. Fakat genel PKP hizmetlerine nazaran cok daha luks vagonlar ve hizmet veriyorlar. Firma 2010 yilinda aktiflesmis ve filolarinin buyuk kismi yeni vagonlardan olusmaktadir. Istasyonlarda KŚ kisaltmasi ile diger trenlerden ayirabilirsiniz. Genelde kendi vezneleri bulunuyor. Bunun disinda ingilizce olarakda hizmet veren otomatlar her istasyonda mevcut. Oda olmadi trenin icinde kontrol gorevlisinden biletinizi alabilirsiniz. Bilet fiyatlari pahali degil. Ayrica aylik biletler ile Katowice de calisip, Czestochowa da ikamet edebilirsiniz.
sahip bolge. Bunun en buyuk nedeni tabi ki endustri ve maden ocaklari. Almanlarin, demiryollarinin bu sekilde genis olmasinda cok buyuk bir payi oldugunu soyleyebiliriz. Fakat diger taraftan bakimsiz ve yatirim yapilmayan demiryollari raylar, istasyonlar trenler her ne kadar yeni olursa olsun 100 km/s hzini gecemiyorlar. Genelde ortalama hiz 50-60 km/s. Ara ara bazi sehirlerde raylarin yenilendigini gorebilirsiniz. Ayrica Katowice ye cok guzel bir Merkez istasyon yapildi. Onun disinda dusuk bir butceyle de olsa Zabrze istasyonu yenilendi. Ama soyle
Yine bir cok devlet kurumunda oldugu gibi Koleje Slaskie de zarar ediyor batacak gibi bir cok dedikoduyu cevrenizde duymaniz mumkun. Ne yazikki websayfalari ingilizce degil ama bu linkten guzergah sorgulamasi yapabilirsiniz.
Ulasim Semasi icin burayi tiklayiniz.
Koleje Slaskie disinda tabiki Devlet Demiryollari PKP Intercity trenleri de faaliyet gostermekte. Ne kadar vaktiniz varsa tercihinize gore PKP veya Koleje Slaskie trenlerini secebilirsiniz.

Turizm

Silezya cografi buyukluk acisindan sonlarda yeralmasina ragmen nufus acisindan en buyuk 2. voyvodaliktir. 5 milyona yakin nufusu ile Polonya ekonomisinin lokomotiflerinden biri olan bu bolge de tabi gezilip gorulecek bircok yer var. Oncelikle Krakow'a araciniz ile 1 saatte vardiginiz, diger taraftan Cek Cumhuriyeti ve Slovakya'ya yakin olmasi ile Wroclaw gibi turistik bir sehre yakin olmasi ikamet tercihi acisindan Silezyayi her zaman cazip kilmistir. Fakat herseye ragmen turistik gelirleri ve turizme olan yatirimlari ulkenin diger buyuk sehirleri gibi degildir.

Bolgenin merkezi ve baskent Katowice ozellikle son yillarda yapilan yatirimlarla onemli bir ataga kalkmistir. Park Slaski. Icinde tarihi Silesian Stadium, hayvanat bahcesi, botaik ve cicek bahcelerinin bulundugu Park Śląski bolgenin onemli turistik yerlerinden birtanesi. Katowice de bir diger ilgi odagi ise Spodek. UFO ya benzeyen mimarisi ile sehrin simgelerinden biri olan bu binada konserler, spor musabakalari ve diger sosyal aktiviteler gerceklestiriliyor.
Sehirdeki erken sovyet ve alman mimarisi, gri ve depresif atmosfer sizi ne derece etkiler bilmiyorum ama beni her zaman etkiledigini itiraf etmeliyim. Katowice de yaz aylarinin en onemli gorulup gezilecek yeri

Częstochowa her ne kadar tarihi olarak silezyanin bir parcasi olmasa da suanki Silezya Voyvodaliginin en buyuk sehirlerinden biridir. Buyuk sehir olmasinin yaninda onemli bir turist merkezidir. Ozellikle dini ziyaretler acisindan Czestochowa buyuk bir onem tasir. Tabi bunun en buyuk nedeni Jasna Góra Manastiridir. Tarihi 14. yuzyila dayanan manastirda en cok ilgi goren Black Madonna mozagidir. Sehir merkezinde bircok hediyelik esya magazasi gormek mumkundur.
Doga aktivitesi olarak ise sanirim en ilgi goren sehir Bielsko-Biała dir. Beskid Daglarinin bir kismini sinirlarinda bulunduran sehire kis sporlari yazinda doga yuruyusleri icin turistler akin etmektedir.
Spor turizmi icin kuskusuz futbolu eklememiz gerekir. Cunku Silezya bolgesinden 1.ligleri Ekstraklasa da tam 4 takim bulunmaktadir. Bunlardan ikisi Polonya futbol tarihine damgasini vurmus olan Ruch Chorzow ve Gornik Zabrze dir. Yeni yapilan Gornik Zabrze stadyumu yenilenen Gliwice Stadyumu ile futbola ciddi yatirim yapilmaktadir.

Katowice de 2 buyuk alisveris merkezi bulunmaktadir. Bunlardan biri Silesia City Center, Digeri de henuz Galeria Katowicka. Her iki alisveris merkezi de devasa buyuklukte olup hemen her major markayi bulabilirsiniz. Ayrica Silesia City Center da Polonyadaki tek LC.Waikiki magazasi bulunmakta. icinde 850 tane magaza arti Tesco yu barindiran bu AVM avrupann en buyuklerinden biri olarak nitelendiriliyor.

2 ay once acilan Galeria ise Ana tren istasyonunun hemen bitisiginde olmasi nedeniyle surekli hareketli olan bir AVM dir. Onun disinda Rynek dedikleri sehir meydanlari acisindan Katowice biraz hayal kirikligi yaratabilir.

Fakat diger taraftan Gliwice nin cok guzel tarihi meydani vardir. Renkli binalar zaman zaman hareketlenen barlar ve ana caddeden tren istasyonunu hareketli magazalarin oldugu bir sehirdir. Bunun disinda Gliwice Satosu, Ahsap Radyo kulesi (Avrupanin en yuksek ahsap yapisidir), Palmiarnia adindaki botanik indoor bahce sehrin en dikkat ceken turistik noktalaridir.
Ozellikle Katowice den Gliwice ye bir yolculuk yaptiginizda agirlikli olarak 40li veya oncesi yillarda insa edilmis binalar, tugla binalar, terkedilmis fabrikalar ve su depolari, eger mimariye ilginiz var ise dikkatinizi cekecektir. Ayrica bolgede bir cok guzel bar ve restaurant bulunmaktadir. Bu konu ile ilgili ayri bir yazi ile karsiniza gelmeyi planliyoruz. Benim cektigim diger fotograflar :